Boven bij het orgel achterin de kerk

/door

18 mei 2020 – Op deze dag zong het koor bij een uitvaart. Het was midden in Corona-tijd. Eerst dacht het koor dat zij wegens de Corona-maatregelen als kwartet zou moeten optreden. Boven bij het orgel achter in de kerk bleek echter voldoende ruimte om anderhalve meter afstand van elkaar te houden. Dus besloot het koor in overleg met de familie toch gewoon als octet te zingen. Na een beetje passen en meten werd een goede opstelling gevonden in ovaalvorm. De koorleden konden de dirigent goed zien en elkaar ook goed horen ondanks dat zij veel verder van elkaar af stonden dan ze gewend waren.

Geen microfoon
De familieleden waren met negen personen. Samen met de priester en de misdienaar bevonden zij zich vooraan in de kerk. Bij de lezingen en een toespraak werd geen microfoon gebruikt. Die gingen volkomen aan de koorleden voorbij. Daarvoor stonden zij te ver weg en te hoog. Dat was jammer. De akoestiek in de kerk is duidelijk ontworpen om geluid vanaf de orgelzolder naar beneden door te geven, maar niet andersom.

Lange steile trap
Bij andere uitvaarten hoort het koor vaak direct na afloop van de bezoekers luisteraars of ze het zingen mooi gevonden hebben. Deze keer was dat niet het geval. Er was ook geen gelegenheid voor. Pas nadat de familie de kerk verlaten had, daalden de koorleden de lange, steile trap af. Gelukkig kwam er een paar dagen later een berichtje van de dochter van de overledene, waarin zij schreef: “Mede dankzij jullie, heeft mijn moeder het afscheid gekregen wat ze gewild en verdiend had. We zijn allemaal zeer onder de indruk”. Daar was het koor heel blij mee, want daar zingt het koor voor.

Niet volgens Corona-protocol
Achteraf realiseerden de kooreden dat het optreden niet paste in de zangprotocollen die later de ronde deden. Die waren op het moment van het optreden nog niet bekend. Maar goed ook, want het uitvaartensemble is blij dat het koor in corona-tijd in ieder geval één uitvaart heeft kunnen opluisteren met zangmuziek en dat het koor de rouwenden tot troost heeft kunnen zijn.

Raken aan de eeuwigheid

/door

Onze bas Lex Hustinx over het zingen bij het Uitvaartensemble Nijmegen

In 2012 – het Uitvaartensemble Nijmegen is dan in oprichting – word ik benaderd om mee te zingen. Het ensemble heeft als ideaal om bij uitvaarten troost te bieden aan nabestaanden, met zang van hoge kwaliteit. Een nieuw koor vormen met dit ideaal spreekt mij aan. Hartstochtelijk wordt er gerepeteerd en zoeken we uit hoe we ons kunnen profileren. Eerst onder de bezielende leiding van Anca Veldpaus. Later volgen Hans Meek als eerste en Bram Wildeman als tweede dirigent. Met elkaar bouwen we aan een ruim en divers repertoire en geleidelijk groeien we in samenhang en klankkleur.

Raken aan de eeuwigheid
Ik kan alleen maar zeggen dat het voor mij een geluk is in dit ensemble mee te mogen zingen. Soms ervaar ik met het uitvaartkoor het gevoel te ‘raken aan de eeuwigheid’. Je mérkt tijdens uitvaarten dat zingenderwijs met de nabestaanden een bijzondere verbondenheid groeit in het gedenken van de overledene. Dat is geen automatisme. Je hóópt telkens weer dat onze zang ruimte schept voor gevoelens van verdriet, gemis, of dankbaarheid. ‘Daar doen we het voor’, zeg je dan bij jezelf als dat gebeurt. Het is géén effectbejag, we willen vooral dienen. Als koor zijn we steeds oprecht verheugd wanneer we van familie of andere aanwezigen horen dat de muziek hen geraakt heeft. Dit maakt, samen met het plezier dat we tijdens onze veertiendaagse repetities en bij onze concerten beleven, dat ik het meezingen in het Uitvaartensemble Nijmegen als een waar voorrecht ervaar.

Twaalfjarig jongetje
Het gevoel te raken aan de eeuwigheid ervaar ik voor het eerst als twaalfjarig jongetje. Ik maak als gymnasiast deel uit van de ‘kleine schola’ van het Sint-Bernardinuscollege, een grote middelbare school van de paters Franciscanen in Heerlen. Elke zondagmorgen om half negen luistert dit koortje van jongenssopranen de mis op met serene gregoriaanse zang. Dat doen we in de kloosterkapel onder leiding van pater Vermeulen. Na een paar jaar zingen in de schola van het Sint-Bernardinuscollege doet de puberteit haar intrede. Dan is het is gedaan met mijn sopraanstem en verlaat ik het koor. Thuis blijf ik wel zingen. Op familieavondjes kruip ik regelmatig achter de piano om het ‘familiekoor’ te begeleiden. En bij de afwas zingen we met ons grote gezin uit volle borst afwasliedjes. Diezelfde tijd beleef ik voor het eerst live de Mattheuspassie van Johann Sebastian Bach, en eindig ik, puber of niet, mét het slotkoor in tranen.

Geen tijd meer voor zang
In mijn studentenjaren en lang daarna is er geen tijd meer voor zang. Ik werk dan voor de Hogeschool voor Theologie en Pastoraat in Heerlen. Daar worden jonge mensen opgeleid tot priester, pastoraal werker of werkster. Hier wordt dagelijks liturgie gevierd. En in en vanuit de kapel klinkt gregoriaanse en meerstemmige zang van het studentenkoor van Leo Meulenberg, veelal in de traditie van de oecumenische kloostergemeenschap in het Franse Taizé. Ook al zing ik zelf niet mee, zang is voor mij nooit ver weg.

Vanaf mijn 50ste weer actief
Rond mijn 50e levensjaar ga ik weer zelf zingen. Bij een klein kamerkoor ervaar ik het pure zangplezier. In het schildersatelier van een van de zangers komen we op vrijdagavond bij elkaar en zingen elkaar toe met klassieke koormuziek. We beklinken het met een goed glas wijn. Dat smaakt naar méér! Wanneer ik voor mijn werk naar Nijmegen verhuis in 2002 vind ik al snel mijn weg naar het Nijmeegse kamerkoor Sotto Voce. Daar bouw ik in twaalf jaar een mooie ervaring op in oude en modern-klassieke zang, met regelmatige optredens in of rond Nijmegen. Ik treed in deze periode ook toe tot de cantorij van de Stevenskerk, waar ik nu nog steeds actief ben.

Vrolijke musici
Dankzij enkele zangers van de cantorij van de Stevenskerk krijg ik mijn entree bij het Uitvaartensemble Nijmegen. Via het uitvaartensemble ben ik actief geraakt in het landelijke projectkoor Luna in Utrecht. Daarin leggen zangers uit alle windstreken zich toe op zangkunst op hoog amateurniveau. Genoeg te zingen dus. Ik ben intussen 72 maar hoop – zeker bij het Uitvaartensemble Nijmegen – nog een hele tijd ‘van de partij’ te mogen zijn. We leven in een broeierige tijd, maar zoals de canon luidt die ik op de lagere school heb geleerd: ‘Hemel en aarde zullen vergaan, vrolijke musici blijven bestaan!’.

Herdenkingswandeling Begraafpark Heilig Land Stichting

/door

Zondag 3 november 2019 – Een prachtige herdenkingswandeling door het herfstige Begraafpark Heilig Land Stichting. Kunsthistoricus Marie Christine Walraven las tijdens de wandeling gedichten voor en het Uitvaartensemble Nijmegen zong een twaalftal liederen uit haar repertoire. Na afloop dronken de deelnemers gezamenlijk koffie en thee in de Piet Gerritszaal. Voor de ingang brandden vuurkorven.

Een van de gedichten die werd voorgelezen:

Vertrekken

Sterven is aan een verre reis beginnen
zoals eeuwen terug bij tropentochten
intiem afscheid werd genomen: de zinnen
vol zwaarte als er zwijgend werd gevochten.

Sterven is een oervorm van emigreren
maar zonder brieven, telefoon of internet;
je groet, je zoekt een synoniem voor straks,
maar je weet dat jij niet zo terug zult keren.

Sterven is met een scherpe verrekijker
wat je vast geloofde heel dichtbij halen:
het licht behoudt zijn effectieve stralen,
de spiegel verbrijzelt, een visie rijker.

Sterven is ook je wensen achterlaten:
hopen dat op God’s tijd, de beste tijd,
de zo zorgzamen zullen volgen; straten
en huizen voldoende, in eeuwigheid.

L.L. Bouwers

Eerbetoon aan dak- en thuislozen op Allerzielen

/door

Door Bram Wildeman

Vrijdag 1 november 2019 – In het kader van de katholieke gedenkdag Allerzielen zong het Uitvaartensemble Nijmegen bij het monument voor de overleden dak- en thuislozen op Begraafplaats Jonkerbos in Nijmegen. De plechtigheid was georganiseerd door ‘Het Kruispunt’- waar dak- en thuislozen een luisterend oor en hulp geboden wordt. Veel belangstellenden, waaronder de Nijmeegse burgemeester Hubert Bruls, woonden deze bijeenkomst bij. De namen van de dak- en thuislozen die in het afgelopen jaar zijn overleden werden genoemd, as werd uitgestrooid en een urn werd begraven.
Vrienden van de ‘mensen van voorbij’ zongen hùn lied. Het Uitvaartensemble Nijmegen ‘Stemmen van troost’ sloot daarbij aan met onder meer ‘Tears in Heaven’ van Eric Clapton en het traditionele ‘Irish Blessing’. Een bijzonder, indrukwekkend en zinvol samenzijn met woord en lied!

Over deze plechtigheid verscheen ook een bericht in de Gelderlander en op de facebookpagina van de gemeente Nijmegen.

Nieuw in ons repertoire: Song

/door

De titel is misschien weinigzeggend. De uitvoering daarentegen blijkt verrassend mooi en bij uitstek geschikt voor een afscheidsdienst. Het lied Song is daarom onlangs toegevoegd aan ons repertoire. De muziek is van componiste Frea van de Lavoir uit Lith. De tekst is het gedicht van Christina Rossetti (London, 1830-1894). Van deze dichteres is ook de tekst van het bekende Kerstlied ‘In the bleak midwinter’.

Eenvoudig en klein
Frea de Lavoir kwam het gedicht tegen bij een zoektocht naar mooie Engelse teksten. Het gedicht van Christina Rossetti raakte haar direct: “De eenvoud, kleinheid en de onzekerheid in dit gedicht boeide mij. Ik heb de indruk dat er onder die eerste laag nog iets broeit, maar dat is natuurlijk mijn persoonlijke veronderstelling”.

Twee coupletten
Song omvat twee coupletten. Het eerste couplet is wrang. De ik-figuur zegt daarin tegen zijn of haar geliefde die achterblijft: “Als je wilt, houd mij in herinnering en als je wilt, vergeet mij”. Gelukkig volgt daarna: “Plant geen rozenstruik maar wees het groene gras boven mij”. In het tweede couplet, spreekt degene die achterblijft. Die weet niet hoe het zal zijn: “Haply I may remember, haply I may forget”.

4-stemmige setting
Frea besloot om van het gedicht een lied van te maken: “Het gedicht is zeer geschikt voor een zetting met solostem en piano, maar ik dacht aan een 4-stemmige zetting”. Over het resultaat zegt zij: “De zetting is, in overeenstemming met de tekst: niet romantisch-emotioneel met grote dynamische verschillen, maar eenvoudig en fijntjes met een ingehouden emotie. Het dolce in de aanhef slaat niet op de tekst, maar op de muzikale uitvoering.” Het stuk is, met name in het eerste couplet, vaak driestemmig, met wisselende stemcombinaties. Sopraan, alt en tenor hebben regelmatig een eigen zelfstandige lijn; de bas is een echte ondersteunende baspartij. De gedeeltes waar vierstemmig gezongen wordt, hebben iets meer volume.

Aansprekend klankidioom
Frea heeft het stuk bewust niet al te moeilijk gemaakt – in een aansprekend klankidioom – om het uitvoeringsgeschikt te maken voor een goed amateurkoor, zonder al te veel repetitietijd. Juist hierom is het voor ons Uitvaartensemble Nijmegen zo geschikt. Andere koorwerken van Frea zijn complexer, met een ander klankidioom afhankelijk voor wie en welke gelegenheid het werk geschreven is. Voor wat voorbeelden ga naar: https://www.kamerkoortonsurton.nl/informatie/audio-fragmenten

Instuderen met Frea: bijzondere ervaring
Het uitvaartensemble wilde het lied samen met de componiste instuderen. Daarom nodigde het koor haar uit voor de jaarlijkse studiedag van het Uitvaartensemble Nijmegen op 4 september 2019. Dat bleek heel bijzonder te zijn: “Je leert het lied zo heel goed kennen en ook wat de componiste precies wil. Hoe wij het moeten zingen, bijvoorbeeld”, aldus dirigent Hans Meek. Ook Frea zelf was tevreden “Ik heb het instuderen van mijn lied met jullie erg plezierig gevonden. Ik ben nieuwsgierig naar de daadwerkelijke uitvoering op … en wacht de uitnodiging af.”

Uitvoering 22 maart 2020
Inmiddels nieuwsgierig geworden naar het lied? Het Uitvaartensemble Nijmegen brengt Song ten gehore op 22 maart in De Vereeniging tijdens het koorevenement Podium voor de Stad.

Warm aanbevolen: Earth Song – Frank Ticheli

/door

Het Uitvaartensemble Nijmegen heeft Ticheli’s compositie Earth Song in 2017 opgenomen in het repertoire. Frank Ticheli (21 januari 1958) is een Amerikaans componist, muziekpedagoog en trompettist die muziek componeerde voor orkest, koor, kamermuziek en blaasensembles. Earth Song is een passend lied voor een uitvaart omdat het gaat over lijden, verscheurd zijn en hoop. Deze thema’s doen zich op het scherpst van de snede voelen bij ziekte, sterven en afscheid nemen van een geliefde. Earth Song vertolkt de emoties op een indringende en aansprekende wijze en biedt daarmee herkenning en troost.

Het lied is geïnspireerd op de uitzichtloze situatie van de oorspronkelijke bewoners van Noord Amerika. De schrijnende lange dissonanten ‘verbeelden’ de zinderende pijn die zo heftig is dat die de aarde verschroeit. Daarna komt een stuwende melodie op gang die hoop brengt: blijf zingen, leven en vrede zien. Muziek en zang brengen verlichting als een toevluchtsoord voor degenen die in de duisternis gevangen zitten.

Earth Song is bedoeld voor een wat grotere bezetting, maar met een ervaren octet komt het lied ook prima tot zijn recht. Daarom bevelen wij u dit lied warm aan bij uitvaarten en herdenkingsdiensten. Ons koor heeft Earth Song op 12 maart 2017 voor het eerst uitgevoerd in het Concertgebouw De Vereeniging tijdens het Podium voor de Stad en ontving lovende reacties. Het lied is te beluisteren op youtube.

Sing, Be, Live, See
This dark stormy hour
The wind, it stirs
The scorched Earth cries out in vainOh war and power, you blind and blur
The torn heart cries out in pain
But music and singing have been my refuge
And music and singing shall be my light
A light of song, shining strong
Hallelujah, Hallelujah
Through darkness and pain and strife
I’ll sing, I’ll be, live, see
Peace

Kleinere optredens, meer bereik

/door
Tot en met 2016 organiseerde ons Uitvaartensemble Nijmegen afwisselend in het voor- of najaar een jaarconcert. De uitvaartbranche en andere geïnteresseerden konden op die manier met ons kennismaken. Dit jaar breken wij met de traditie van jaarconcerten. We worden namelijk steeds vaker gevraagd voor kleinschalige optredens. Dat doen we graag en op die manier bereiken we een breder publiek. Zo hebben we gezongen tijdens de moederdagviering in Joachim en Anna en op mariadag in De Honinghoeve in Neerbosch-Oost. Ook traden we op bij de herdenkingsdienst voor overleden daklozen op Begraafplaats Jonkerbos, bij Allerheiligen in Rustoord en tijdens de Agapèviering van de Effatagemeenschap in de Dominicuskerk in Nijmegen (4e zondag in de veertigdagentijd). Deze optredens geven ons veel voldoening. Mocht u ons ook graag horen bij een bijzondere gelegenheid, neemt u dan gerust contact met ons op. We zingen niet alleen als octet, maar bieden ook solo’s, instrumentale nummers en Gregoriaans.

Moderne muziek centraal bij jaarconcert 8 en 9 oktober 2016

/door

In 2016 lag het accent bij ons jaarconcert op de modernere muziekstukken waarvan de componist nog leeft. Het programma startte met een aantal Nederlandstalige liederen, gevolgd door blokjes met barok- en renaissancemuziek, neoromantische en lichte en moderne liederen. Nieuw in 2016 waren twee Russische liederen, de cherubijnenzang van I. Dvareckyi en het beroemde Bogoroditse Djevo (Ave Maria) van Sergei Rachmaninoff. Tussen de verschillende blokken door droeg Bram Wildeman gedichten voor van Margaretha Vasalis, onder begeleiding van pianomuziek.

Op 8 oktober brachten we het repertoire ten gehore in de Ontmoetingskerk Meijhorst te Nijmegen en op 9 oktober in de Kleine Bartholomeuskerk te Beek-Ubbergen. Twee locaties met een heel eigen sfeer. Het aantal bezoekers lag rond de 100.

Margaret de Groot Vlasveld: betrokken en dicht bij de mensen

/door

Al op jonge leeftijd werd haar gevraagd om lezingen te doen en te assisteren bij avondwakes en later bij uitvaarten. Eerst samen met een priester, later zelfstandig. Margaret legt uit: “Het was een logisch verlengde van mijn werk in de zorg waar zingevingsvragen en rouw rond het levenseinde vaak spelen. Vanuit deze interesse ben ik later theologie gaan studeren”. Nu begeleidt ze uitvaarten in het zorgcentrum Joachim en Anna. Daarbij schakelt ze regelmatig  het Uitvaartensemble Nijmegen in. Voldoende reden om deze bijzondere vrouw nader te leren kennen. Boudewien Ephraim, koorlid van het Uitvaartensemble Nijmegen, interviewde haar.

Jij was als pastor in verpleeghuis Joachim en Anna, vanaf het begin betrokken bij het Uitvaartensemble. Hoe dat is gegaan?
Als pastor van de Waalboog en uitvaartbegeleider merkte ik dat er behoefte was aan een koor om het afscheid van overledenen op een mooie manier vorm te geven. Ik kwam toen in contact met Jan Bredie, de oprichter van het Uitvaartensemble Nijmegen. Hij liep al langer met het idee rond om een uitvaartkoor te beginnen. Samen met dirigente Anca Veldpaus hebben we toen een jaar lang voorbereidend werk gedaan: contacten leggen met uitvaartondernemingen en met geïnteresseerde zangers. Op 11 januari 2012 vond de oprichtingsvergadering plaats. Ik vond dat de naam eenvoudig en duidelijk moest zijn. Dat is gelukt: de titel Uitvaartensemble Nijmegen geeft precies weer wat jullie doen: koorzang bieden bij uitvaarten in de omgeving van Nijmegen. De ondertiteling ‘Stemmen van Troost’ verwijst naar de nabijheid van de menselijke stem bij een uitvaart. Dat is wat we wilden uitstralen.

Is er de laatste 15 – 20 jaar iets veranderd bij hoe mensen vorm en inhoud willen geven aan een afscheid?
Vroeger stond het gezicht van de dode, het hoofdeinde van de kist, gericht naar het altaar, nu is het gezicht gericht naar de nabestaanden. Zij staan centraal. Daarom probeer ik mij open te stellen voor de wensen van de partners, kinderen en kleinkinderen van de nabestaanden. Het kost mij al gauw 2-3 uur om erachter te komen wat iedereen wil. Recent vroegen kleinkinderen om een nummer van K3. Ik wist niet eens wat het was, maar voor deze kinderen was het belangrijk: een blijvende herinnering aan de begrafenis van hun oma. Overigens zitten de belangrijkste thema’ s liefde, leven, dood, verdriet, afscheid bijna in alle liederen en gedichten verwerkt. Kijk naar songs als Tears in heaven, Dust in the wind en Let it be. Die gaan over de kwetsbaarheid van het menselijk bestaan en het verlangen naar een hemel. Wat ik ook merk is dat niet religieuze mensen er totaal geen moeite mee hebben om te luisteren naar een lied over een Goddelijk thema. Vooral als dat ook nog in een andere taal is. Hoeveel mensen worden niet geroerd door de Mattheus passie?

Je kent ons al een aantal jaren. Zie of hoor je een ontwikkeling?
Zeker! Ik heb jullie jaarconcert bezocht en was verrast door de verbreding: er zijn veel nieuwe nummers bijgekomen. Funeral Ikos van Tavener bijvoorbeeld, vond ik prachtig. In de uitvoering is meer samenklank gekomen en de stemmen en stemgroepen hebben zich meer ontwikkeld. Ik merk dat het bij jullie gaat om het zingen naar de mensen toe om hun troost te bieden en niet om een geslaagd optreden. Jullie denken ook goed mee met de nabestaanden over de invulling van het repertoire en hebben liederen voor een breder publiek zoals Morning has broken, Bridge over troubled water en Cent mille chansons. Bijna alles wat de nabestaanden wensen, kan. En niet onbelangrijk: jullie prijs/kwaliteit verhouding klopt.

Heb je zelf favoriete nummers, liederen of repertoireadviezen?
Ik ben een echte Bach liefhebber dus Jesus bleibet meine freunde en Wenn ich einmal soll scheiden zijn mijn favorieten. Maar Lascia ch’io piano van Händel vind ik ook mooi. En de Taize-liederen, vooral als ze zacht worden gezongen of geneuried tijdens de communie of bij de voorbeden. Populaire liederen zou ik zelf niet zo kiezen maar ze horen wel thuis in het uitvaartrepertoire. En zonder op de populaire toer te gaan: het mooie lied Mag ik dan bij jou van Claudia de Brey kan ook best op de repertoirelijst.

Terugblik 2015 en vooruitblik 2016

/door

2015 was een jaar waarin het Uitvaartensemble Nijmegen grote stappen heeft gezet qua professionalisering en samenklank. Het repertoire is bijna verdubbeld en het aanbod is verbreed. Deze ontwikkeling zetten we door in 2016. De basis is nog altijd a capella zang in een octet, maar het koor biedt ook solozang, pianobegeleiding en –intermezzo’s. Tevens is er ruimte voor ‘verzoeknummers’.

Op 30 januari in de Cenakelkerk in Nijmegen hebben we nog mogen zingen bij een uitvaart. Maar wist u dat we veel meer doen dan dat? Ieder jaar zingen wij met Allerheiligen voor een breed publiek. In 2015 zelfs met twee octetten tegelijkertijd in de Piet Gerritszaal in de Heilig Landstichting en op de Begraafplaats Rustoord. We worden regelmatig gevraagd op informatiedagen rondom afscheid nemen en uitvaartverzorging. En in verzorgingstehuizen bij speciale gelegenheden en herdenkingen.